Standplaats Baarn

Ewa Maria Wagner

1

Foto: Ron Pol, Viool met een uitzicht (1994)

VorigeVolgende

Opus 3

De verwachting van het weekend hangt al in de lucht op een van warmte zinderende vrijdag. Onverwacht vrij van alle verplichtingen zit ik onder het zonnescherm in mijn Baarnse patio de recente biografie van Hélène Serafia Haasse te lezen. Misschien doordat de vakantie in het verschiet ligt of misschien door het bonte levensverhaal van Haasse dwaal ik al snel van het hier en nu af. Langs mijn leesstoel stijgt de door de zon versterkte geur van de Toscaanse jasmijn op, wat mijn zintuigen prikkelt, en ineens loop ik door een exotische tuin in Batavia aan de noordkust van Java.

De geciteerde zinnen van de schrijfster fluisteren vanuit de pagina’s en galmen na in mijn fantasie. Hoe verder ik lees, hoe meer ik me vastklamp aan de eenvoud van haar opvattingen. Overweldigd krijg ik spijt dat ik slechts een enkel boek van haar gelezen heb, eentje dat niet eens indruk op me maakte. Nu pas besef ik dat het toen aan onvoldoende kennis van de Nederlandse taal gelegen zou kunnen hebben. Twintig jaar later, onvoorzien, krijgen mijn ambities door het prisma van haar leven contouren: Haasses manier van denken sluit aan bij mijn huidige bestaan als de juiste maat jurk bij een lichaam. In de spiegel van mijn verbeelding bekijk ik haar zinnen één voor één, haar beeldspraak over haar eigen schrijfproces trekt me met gemak een vertrouwde schrijverswereld in die door haar nu legitiem voelt. Waarom kan ik het niet op eigen kracht? Schrijft ze wat ik denk, of denk ik wat ze schrijft?

Vaak hoor ik als compliment over mijn publicaties dat ik iets goed ‘verzonnen’ heb of dat ik een levendige fantasie bezit, terwijl ik juist het gevoel heb dat ik vanuit de waarheid schrijf. Ik lieg nooit als ik een verhaal schrijf, het is eerder dat de wereld om mij heen zijn eigen waarheden hanteert. Juist de verscholen werkelijkheid die zich alleen aan mij openbaart trekt me zo aan dat ik ervoor kies er te blijven. Zolang er kracht van uitgaat, zo lang blijft schrijven mijn primaire behoefte. Natuurlijk moet ik dagelijks over de brug van het reële leven terug om te eten en te functioneren, ik ontkom ook niet aan een sociaal leven, maar tijdens deze fase sta ik voor het schrijven op en ga alleen slapen om de volgende dag met woorden te beginnen en door te werken. Mensen om me heen beleef ik als een noodzakelijk euvel. Dan laat ik alleen nog muziek tot me toe, maar enkel als ik er aandachtig naar luister, geen achtergrondgeroezemoes, om de dialoog met mijn onzekerheid te weerspreken.
    Maar zijn mijn zinnen goed genoeg? Komt over wat ik wil zeggen? De vele klanken die harmonisch samenwerken om een muzikale gedachte over te brengen, confronteren me met mijn ‘niet goed genoeg zijn’-gevoel in het Nederlands. Tot nu toe was het mijn geheim, maar Haasse twijfelt ook: over zichzelf als schrijver, over haar zinnen, over haar taalgebruik. Zij, die in Nederland geboren is en een taalvirtuoos werd.

Even sluit ik mijn ogen, de warmte dringt mijn lichaam in alsof mijn huid geen barrière vormt. Vol ontzag vraag ik de grote schrijfster hoe ik mijn onzekerheid kwijt kan raken. Welke woorden wijzen naar mijn eigen weg? De vraag is zo belangrijk voor me dat ik hem meteen met potlood opschrijf naast de zinnen over Haasse in het boek. Mijn verbeelding schotelt me verschillende overtuigingen voor, mijn oren duiden de muziek aan, maar mijn hart, wat is er aan de hand met mijn hart? Waarom zegt dat niets?

Dorstig naar meer inzicht lees ik door. Tweehonderd pagina’s later klap ik het boek dicht en kruip uit mijn hoofd in mijn lichaam terug. Het opstaan van het bankje gaat me moeizaam af. Ondanks mijn koud geworden, ingeslapen been blijft de avond aangenaam. Gelukkig is de zon milder geworden. Verlangend naar een wandeling trek ik schoenen aan en zet de eerste passen op de laan met hoge bomen. Waarom voelt het als een vlucht? Voor mijzelf of voor de vingerwijzing van Hella S. Haasse? Ik weet het niet. Haar geloven dat ik alleen maar mijn schrijversbestaan aan mijzelf hoef toe te geven, lijkt te makkelijk. Misschien moet ik in plaats van naar antwoorden zoeken, al schrijvend vragen stellen, vragen die de verbeeldingskracht met het alledaagse verbinden, vragen naar andere levenspaden.

Voordat ik het besef sta ik voor de Ferdinand Huycklaan 27, het allereerste adres van Haasse in Baarn. Ooit was hier een kinderpension waar haar moeder, pianiste, haar voor langere tijd achterliet als ze op een concerttournee ging. De eenzame dagen van mijn eigen kinderjaren, weliswaar slechts in een dagverblijf, vermengen zich met de imaginaire kinderstemmen rondom de kleine Hella hier. Het reflecteren erover grijpt me aan, en voor even verdwijn ik in mijn droombeelden. Doorlopen, denk ik vlug, maar voetstoots hoor ik nu wel mijn kinderhart, dat mij vertelt dat het dagelijks leven slechts een decor is voor de schitteringen van mijn eigen fantasie, die zelfs licht in het donker en muziek in de stilte kan maken.

Ewa Maria Wagner, in 1964 geboren in Silezië, schrijft over haar leven: ‘Na vanaf 1988 drie jaar in München te hebben gemusiceerd, vond ik in Nederland de muziek, het schrijven en mezelf.
    Silezië worstelt al eeuwenlang met zijn identiteit. Misschien daarom besloot mijn vader dat een leven in de muziek de beste weg voor me zou zijn. Maar mijn relatie met de letteren, die ik al sinds mijn kinderjaren koester, groeide met mijn talenkennis mee. Na Pools, Duits, Russisch, Frans en Engels, bekrachtigt juist het Nederlands mijn liefde voor verhalen – de essentie van mijn leven. Sinds het diploma dat ik in 2016 aan de Schrijversvakschool in Amsterdam behaalde, verdiep ik me dagelijks in de Nederlandse taalkronkels om naast mijn geliefde orkestbaan fatsoenlijk te kunnen schrijven. Muziek is mijn rode draad, maar of het nu mijn columns in de NRC betreft, mijn debuutroman Het Tristan Akkoord (2019), mijn essays over mijn woonstreek in de Baarnsche Courant of mijn bijdragen aan Elders literair, zingeving vind ik in de taal zelf.’ www.ewamariawagner.nl